ვედური ფილოსოფია, საბაზისო კურსი Options

[Atman]

“შესავალი”

რა არის ვედური ფილოსოფიის მიზანი? რა სარგებლობის მოტანა შეუძლია მას?

ვედური ფილოსოფიის მიზანია – გააშუქოს გზა, რომელსაც თუკი გავყვებით, ტანჯვისგან განვთავისუფლდებით. ამიტომ ვედური ტრადიცია არასოდეს არ თვლიდა ფილოსოფიას კაბინეტის მოაზროვნეების ხვედრად, რომელთა მსჯელობაც დაცილებულია რეალურ ცხოვრებას. ფილოსოფია, ვედების თანახმად, უნდა მიგვიყვანოს პრაქტიკულ შედეგამდე – ტანჯვისგან განთავისუფლებამდე.

თავად სიტყვა ფილოსოფია სიტყვასიტყვით ითარგმნება ბერძნულიდან როგორც “სიბრძნის სიყვარული”. სიტყვა სიბრძნის ერთ-ერთი მნიშვნელობაა ესააა – თეორიული ცოდნის პრაქტიკულად გამოყენების უნარი.

თეორიის შესწავლის შემდეგ მოსწავლე მის პრაქტიკაში გამოყენებას ცდილობს და ამგვარად გამოცდილებას იძენს. ამასთან ცოდნა, რომელიც თავდაპირველად წიგნისეული და მისი ცხოვრებისგან დაცილებული იყო, თანდათანობით ცნობიერების სიღრმეში აღწევს. ცოდნის ათვისება ნიშნავს მის მიღებას საკუთარ გონებაში და პრაქტიკულ ცხოვრებაში მისით ხელმძღვანელობას. ასეთი ცოდნა ადამიანის მსოფლმხედველობის ნაწილი ხდება, ისევე როგორც გადამუშავებული საკვები ჩვენი სხეულის ნაწილი.
რა ნაწილებისგან შედგება ვედური ფილოსოფია?

ვედურ ფილოსოფიაში არსებობს ცოდნის 4 განყოფილება:

1. პრამანა (გნოსეოლოგია) - “აღქმის (შესწავლის) მეთოდი”.

2. სამბანდჰა-გიანა (ონტოლოგია) - “სწავლება ყოფიერების შესახებ”.

3. აბჰიდეია-გიანა (ეთიკა) - “ცოდნა პრაქტიკის შესახებ, რმელსაც ცხოვრების სრულყოფამდე მივყავართ”.

4. პრაიოჯანა-გიანა (მეტაფიზიკა) - “ცოდნა ცხოვრების უმაღლესი სრულყოფილების შესახებ”.

ამგვარად, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ვედური ფილოსოფია – ესაა სწავლება შესწავლის მეთოდის (პრამანა), ყოფიერების (სამბანდჰა-გიანა), ცხოვრების სრულყოფის პრაქტიკის (აბჰიდეია-გიანა) და უმაღლესი სრულყოფილების შესახებ, რომელსაც ამ პრაქტიკით შეგვიძლია მივაღწიოთ (პრაიოჯანა-გიანა).
რას წარმოადგენს ვედური გნოსეოლოგია?

ვედური გნოსეოლოგია, ანუ “ცოდნა შესწავლის მეთოდების შესახებ”, ვედების ძალიან მნიშვნელოვანი განყოფილებაა, რომლის გაგების გარეშეც შეუძლებელია ჩავწვდეთ დანარჩენი ცოდნის დაფარულ აზრს. ამგვარად, იმისათვის, რომ შევისწავლოთ ვედური ონტოლოგია, ეთიკა და მეტაფიზიკა თავისი პირვანდელი სახით, თავიდან ადამიანმა უნდა გაიგოს, თუ რომელი მეთოდის დახმარებითაა ეს შესაძლებელი. წინააღმდეგ შემთხვევაში ვედური ცოდნა მიუწვდომელი ხდება.

ცოდნის მიღების მეთოდს სანსკრიტზე პრამანა – “მტკიცებულება” ეწოდება. როდესაც ადამიანი რეალობის ასპექტებზე საუბრობს, მან თავისი სიტყვები ავტორიტეტული მტკიცებულებებით უნდა გაამყაროს. და გნოსეოლოგიის განყოფილება გვიჩვენებს, თუ რომელი წყაროდან შეგვიძლია ამ მტკიცებულებების აღება.

რას წარმოადგენს ვედური ონტოლოგია?

“ცოდნას ყოფიერების შესახებ” სანკრიტზე ეწოდება სამბანდჰა-გიანა და იგი თავის თავში მოიცავს 7 თემას:

1. ჭეშმარიტება ღმერთის უმაღლესი მდგომარეობის შესახებ.

2. ჭეშმარიტება ღმერთის ენერგიების შესახებ.

3. ჭეშმარიტება ღმერთთან ურთიერთობების შესახებ.

4. ჭეშმარიტება სულის კონსტიტუციური მდგომარეობის შესახებ.

5. ჭეშმარიტება სულის შესახებ განპირობებულ მდგომარეობაში.

6. ჭეშმარიტება სულის შესახებ განთავისუფლებულ მდგომარეობაში.

7. ჭეშმარიტება ღმერთისა და მისი ენერგიების ერთდროული ერთიანობისა და განსხვავებულობის შესახებ.

თუკი ამ ჭეშმარიტებებს (სამბანდჰა-გიანას) ადამიანი შესწავლის სწორი მეთოდების დახმერებით შეისწავლის, იგი პრაქტიკას (აბჰიდეიას) შეუდგება, მაშინ ის უეჭველად მიაღწევს ცხოვრების უმაღლეს სრულყოფილებას (პრაიოჯანას).

რას წარმოადგენს ვედური ეთიკა?

ცოდნას იმ პრაქტიკის შესახებ, რომელსაც ცხოვრების უმაღლეს სრულყოფამდე მივყავართ, სანსკრიტზე ეწოდება აბჰიდეია-გიანა. ეს პრაქტიკა ორი ნაწილისგან შედგება:

1. ღმერთის ერთგული მსახურების პრაქტიკა, რომელიც წესებისა და რეგულაციების თანახმად ხორციელდება – ვაიდჰი-სადჰანა-ბჰაკტი.
2. ღმერთის ერთგული მსახურების პრაქტიკა, რომელიც ღმერთისადმი თავისუფალი, არამოტივირებული სიყვარულით ხორციელდება - რაგანუგა-სადჰანა-ბჰაკტი.

რას წარმოადგენს ვედური მეტაფიზიკა?

ცოდნას უმაღლესი სრულყოფილების შესახებ, რომელიც მისაწვდომია ადამიანისთვის, სანსკრიტზე ეწოდება პრაიოჯანა-გიანა. გზა უმაღლესი სრულყოფილებისკენ ასევე ორ საფეხურად მიმდინარეობს:

1. ღმერთისადმი სიყვარულის საწყისი სტადია – ბჰავა-ბჰაკტი.
2. ღმერთის წმინდა სიყვარული – პრემა-ბჰაკტი.

ამგვარად ვედური ფილოსოფიის წვდომა რეალურ შესაძლებლობას აძლევს ადამიანს, რომ ცხოვრების უმაღლეს სრულქმნას მიაღწიოს.

[Atman]

გაკვეთილი 3.


«როგორ შევიცნოთ ვედები?»

როგორ მივიღოთ ვედური ცოდნა?

არსებობს ორი გზა ანუ ორი პოზიცია ადამიანისა, რომელიც ვედების შესწავლას შეუდგა:

1. აროჰა-პანთჰა – ცოდნის მიღების აღმავალი გზა

2. ავაროჰა-პანთჰა – ცოდნის მიღების დაღმავალი გზა

ცოდნის მიღების აღმავალი გზა მდგომარეობს იმაში, რომ ადამიანი არ მიმართავს ავტორიტეტებს და ცდილობს, რომ საკუთარი ძალისხმევითა და მსჯელობებით შეიცნოს ჭეშმარიტება, ანუ მთლიანად ეყრდნობა საკუთარ გრძნობებსა და ჭკუას. ამასთან იგი აკეთებს საერთო დასკვნას, ეყრდნობა რა რამდენიმე კერძო შემთხვევას. მაგალითად, თუ გვინდა შევამოწმოთ მოკვდავია თუ არა ადამიანი, შეიძლება ჩავატაროთ გარკვეული კვლევები, ანუ ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში შევეცადოთ გავარკვიოთ, მოკვდავია თუ არა მოცემული ადამიანი, და ასე დაახლოებით 8 მილიარდჯერ. მაგრამ ასეთი კვლევის ჩატარების შემდეგაც კი შესაძლოა ვიფიქროთ, რომ სადღაც არსებობს ადამიანი, რომელიც არასოდეს მოკვდება, უბრალოდ ჯერ არ შეგვხვედრია ასეთი. ამ – აღმავალი – მიდგომის დროს ყოველთვის რჩება გაურკვევლობა, რაც ცოდნას ფარდობითს ხდის.

შესწავლის დაღმავალი მეთოდის გამოყენებისას ადამიანი ცოდნას ავტორიტეტული წყაროსგან ღებულობს. ამასთან კეთდება კერძო დასკვნა, დამყარებული საერთო წესზე. მაგალითად ვედებში ნათქვამია, რომ ადამიანი მოკვდავია. ამიტომ თქვენ არ ატარებთ ექსპერიმენტებს და უბრალოდ ღებულობთ როგორც ფაქტს, რომ ადამიანი მოკვდავია. ასეთი დასკვნა ყოველთვის აბსოლუტურად ზუსტი და სარწმუნო იქნება. ამ მეთოდის გამოყენებით შეგვიძლია ზუსტი ცოდნა მივიღოთ.
ამგვარად ჩვენი გრძნობებისა და ჭკუის მიღმიერი ვედური ცოდნა რომ მიიღოს, ადამიანმა ზემოდან წყალობის მიღების მომლოდინეს პოზიციაში უნდა ჩააყენოს საკუთარი თავი, ანუ უნდა მიმართოს ავაროჰა-პანთჰას გზას. სწორედ ასე აღიქმება შაბდა – სულიერი ბგერა. მაგრამ თუკი ადამიანი საკუთარ არასრულყოფილ გრძნობებსა და ჭკუას ეყრდნობა (პრატიაქშა და ანუმანა), იგი ვერასოდეს მიიღებს ვედების ცოდნას, რადგანაც ეს ამაყი ადამიანის პოზიციაა. მორჩილი მდგომარეობის დაკავების გარეშე შეუძლებელია უბრალო ყოფითი ცოდნის მიღებაც კი, რომ აღარაფერი ვთქვათ აბსოლუტურ ჭეშმარიტებაზე.

რას ნიშნავს უფრო ზუსტად ავაროჰა-პანთჰას მიღება?

ეს ნიშნავს სულიერი მოძღვრის ხელმძღვანელობის მიღებას. თავად უფალი ამბობს ბჰაგავად-გიტაში (4.34):

მად ვიდდჰი პრანიპატენა
პარიპრაშნენა სევაჲა
უპადეკშჲანტი ტე ჯნანამ
ჯნანინას ტატვა-დარშანაჰ

«სულიერ მოძღვარს ეთაყვანე და მორჩილად დაუსვი კითხვები, შეიცან მისგან ჭეშმარიტება და ემსახურე მას. თავად ჭეშმარიტებას ზიარებულთ შეუძლიათ შენც გაზიარონ სიბრძნეს».

ამგვარად, ავაროჰა-პანთჰა – ესაა გზა, რომელზე დადგომითაც ჩვენ ღმერთის წყალობის იმედად ვართ და სულიერი მოძღვრის მეშვეობით ვღებულობთ მას.

შვეტაშვატარა უპანიშადში 6.23 ნათქვამია:

ჲასჲა-დევე პარა ბჰაკტირ
ჲათჰა-დევა ტათჰა გურაუ
ტაშჲაიტე კათჰიტა ჰი ართჰაჰ
პრაკაშანტე მაჰატმანაჰ

«მხოლოდ იმ დიად სულებს, რომლებსაც ურყევი რწმენა გააჩნიათ ერთდროულად ღმერთისადმიც და სულიერი მოძღვრისადმიც, ვედების მთელი არსი თავისთავად ეხსნებათ».

რა სახით მოხდება ვედური ცოდნის ათვისების პროცესი, თუკი ჭეშმარიტ სულიერ მოძღვარს მივიღებ?

თუ ადამიანი ვედური ცოდნის ათვისების ჭეშმარიტ მეთოდს – ავაროჰა-პანთჰას – ღებულობს, მისი საწვლება ხუთ საფეხურად წარიმართება:

1. შეცნობა საკუთარი გრძნობების მეშვეობით (პრატჲაქშა). სულიერ მოძღვარზე დაკვირვებით, მოსმენითა და მისი მაგალითის მიყოლით, მოსწავლე იწმინდება. სულიერ მოძღვარს უწოდებენ აჩარიას – ანუ იმას, ვინც საკუთარი მაგალითით ასწავლის, თუ როგორ უნდა შევიმეცნოთ ვედური ცოდნა. ეს მისაწვდომია ნებისმიერი ადამიანის აღქმისთვის.

2. შეცნობა სხვა ადამიანის გრძნობების მეშვეობით (პაროქშა). სულიერი მოძღვრის ქცევების მიბაძვის შედეგად მოსწავლე პრატჲაქშადან შესწავლის მეორე დონეზე – პაროქშაზე გადადის. პაროქშა – ეს არაპირდაპირი ცოდნაა, როცა ჭეშმარიტებას სხვისი, სულიერი თვალსაზრისით უფრო სრულყოფილი ადამიანის თვალებით ვხედავთ.

3. უშუალო, პირდაპირი შეცნობა (აპარაკშა). სულიერი მოძღვრის ხელმძღვანელობით, მოსწავლე ისმენს და იმეორებს ავტორიტეტულ მოწმობებს (წმინდა წერილებს) და თავს არიდებს არაზუსტ განმარტებებს. შედეგად თანდათანობით იგი ღებულობს ფილოსოფიურ გაგებას და ხედვას, რომელიც ამ გაგებაზეა დამყარებული. აპაროკშა – პირდაპირი შეცნობაა სარწმუნო წყაროსგან მოსმენილი ცოდნის ათვისების გზით, ამას ხანდახან «გაცნობიერებას» ან «რეალიზაციას» უწოდებენ. ამ საფეხურზე ადამიანი იყენებს ანუმანას (ლოგიკას და მსჯელობას). თუმცაღა ეს ის ანუმანა არაა, რომელიც ცოცხალი არსებების ოთხი ნაკლოვანებითაა გამყარებული. ესაა ფილოსოფიური მსჯელობა მოსწავლისა, რომელიც მკაცრად მისდევს სულიერი მოძღვრის მაგალითს და დარიგებებს.

4. გამოცხადება (ადჰოკშაჯა). აპაროკშას მოსწავლე ვედური ცოდნის შეცნობის მეოთხე დონემდე მიჰყავს, რომელსაც ეწოდება ადჰოკშაჯა. ეს სიტყვა შედგება ორი სიტყვისგან: ადჰაჰ, რაც ნიშნავს «ქვემოთ» და აკშა-ჯა, რაც ნიშნავს «გრძნობებისგან შობილს». ამ ცნების აზრი იმაში მდგომარეობს, რომ ადჰოკშაჯა ცვლის (სიტყვა-სიტყვით «ქვემოთ აგდებს») გრძნობებისგან და ჭკუისგან შობილ ყოველგვარ ცოდნას. ადჰოკშაჯას დონე უნიკალურია იმით, რომ ცოდნა აღიქმება ისეთად, როგორც იგი ვედებშია მოცემული. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ამ დონეზე ადამიანის მიერ მიღებული ვედური ცოდნა გრძნობებისა და ჭკუის არასრულყოფილ «შრეს» გადაახტება. მხოლოდ ამ დონიდან შეუძლია ადამიანს გადავიდეს მეხუთე დონეზე, რამეთუ მის გონებას აღარ ფარავს არასწორი აღწმის მტვერი.

5. სულიერი ხედვა (აპრაკრიტა). ვედების შეცნობის მეხუთე და უკანასკნელ დონეზე ადამიანი იწყებს ჭეშმარიტი სულიერი რეალობის და აბსოლუტური პიროვნების ღვთაებრივი საქმიანობების შეცნობას, რომლებიც არანაირ კავშირში არაა მატერიალური ბუნების მექანიკურ ფუნქციებთან. აპრაკრიტა – ეს სულიერი საქმიანობის დონეა. სიტყვა აპრაკრიტა სიტყვა-სიტყვით ნიშნავს «არამატერიალურს», ანუ მატერიალური ბუნების მიღმა მყოფს.

ამგვარად, ადამიანს რომელიც ცოდნის ჭეშმარიტი შეცნობის (ავაროჰა-პანთჰა) გზაზე დგას, ნაბიჯ-ნაბიჯ ეხსნება მისი ჭეშმარიტი სულიერი არსის შესახებ დაფარული საიდუმლო.

ბჰაგავად-გიტაში (9.2) ამ ცოდნის შესახებ ნათქვამია შემდეგი:

რაჯა-ვიდჲა რაჯა-გუჰჲამ
პავიტრამ იდამ უტტამამ
პრატჲაქშავაგამამ დჰარმჲამ
სუ-სუქჰამ კარტუმ ავჲაჲამ

«ღვთიური ცოდნა ზოგადად განათლების მეფეა, საიდუმლოთა იდუმალება. წმინდაა იგი და განმწმენდელი მისი, ვინც მისი საშუალებით სული შეიცნო საკუთარ თავში. რწმენის სრულმქმნელი და სამარადისოა ეს მეფური სიბრძნე, რომლის გაგებას უდიდესი ნეტარება ახლავს».

ამგვარად, იმისათვის რომ ნამდვილად მივიღოთ ცოდნა, რომელსაც ჩვენი გაბედნიერება შეუძლია, საჭიროა ჭეშმარიტი სულიერი მოძღვრის მიღება. ასეთია გზა ნამდვილი ბედნიერებისკენ.

როგორ ამოვიცნოთ, ჭეშმარიტი სულიერი მოძღვარია ჩვენს წინაშე თუ უბრალოდ მატყუარა? როგორი უნდა იყოს ჭეშმარიტი სულიერი მოძღვრის თვისებები?




ჯერ-ჯერობით საკმარისია. იქნებ შეკითხვები გაქვთ?