წარმართული ღვთაებები საქართველოში Options

[tikoroma]

1. ღვთაება ჭაბუკი
მესხეთში ჭაბუკი ოჯახის მთავარ მფარველ ძალად ითვლებოდა. წარმოდგენილი ჰყავდათ ლამაზი ჭაბუკის სახით, რომელთანაც პირველი ღამე უნდა გაეთია პატარძალს.
ჭაბუკი ასევე არის მამაკაცური ბუნების ნაყოფიერების ღვთაება, რომლის კულტიც სცილდება საოჯახო ფარგლებს. ოჯახის ბარაქიანობისა და ადამიანთა ნაყოფიერების გარდა, მას მიეწერებოდა ნათეს-ნამუშევრის მფარველობის ფუნქციაც.
ლეჩხუმური მასალების მიხედვით, ჭაბუკობა დღეს, რომელიც აღდგომის ოთხშაბათს მოდიოდა, ღმერთს ევედრებოდნენ: "ღმერთო, გაგვიკეთე ნათეს-ნამუშევარიო".
კვირიკობის თვის ორშაბათს ლეჩხუმშივე მახიკრეფის ჭაბუკობა იმართებოდა. ამ დღეს ქალები ღვთაებას ევედრებოდნენ: "ღმერთო, გაგვიკეთე ჩვენი ნათესი, მოგვაწევინე მახა, პური, ნუ დაგვიბნევ და ბედიერებაში მოგვახმარეო". თავად ყანაში კი ისეთი რიტუალი სრულდებოდა, რომელიც აშკარად ავლენს ღვთაების სექსუალურ ბუნებას, რაც ნაყოფიერების ღვთაებათათვის არის დამახასიათებელი ( ქალების მიერ ქვედა საცვლის გახდა და ნათესებზე მოფრიალება).
ჭაბუკის კულტი გარდა მესხეთისა, დასტურდება რაჭა-ლეჩხუმში, სვანეთსა და იმერეთში. სვანეთში იმართებოდა დღეობა ჭაბგობ, რომლის დროსაც ადიდებდნენ ტარ-ჭაბუკს ანუ ჭაბიგუს. . ჭაბუკის სახელზე სცოდნიათ იმერეთში ზედაშის დაყენებაც, რომელსაც საჭაბუკო ეწოდებოდა.
ღვთაება ჭაბუკი მამაკაცური ბუნების ნაყოფიერების მომნიჭებელ ძალას განასახიერებდა. ეს ძალა მოცემული იყო ზოომორფული (ხარი) და ანთრომორფული (ჭაბუკი) სახით.
/თ.ოჩიაური. 'მოსავლიანობის მფარველი ღვთაებები"/

ფოტოზე-Apollo, 1588. Hendrick Goltzius (Netherlandish, 1558–1617)
იმედს არ ვკარგავ, რომ ქართველ ხელოვანებს გაეხსნებათ ოდესმე და დახატავენ ჩვენს მითოლოგიურ და ზღაპრის გმირებს, ღვთაებებს, სიუჟეტებს და ა.შ.

[tikoroma]

ქართული კერპები

შვიდ კერპს ახსენებს ლეონტი მროველი თავის თხზულებაში. სხვადასხვა წყაროებიდან მოვიძიეთ მათ შესახებ ინფორმაცია: ესენი არიან: ზადენი, გაც, გაიმ, არმაზი, ბოჩი, ფასიანე და კაპუნია.

ზადენის კულტი შემოუღია მეფე ფარნაჯომს ძვ.წ. II საუკუნეში. მისი აღწერილობა არ მოგვეპოვება. არსებობს მინიშნება, რომ სოფელ ზადენ-გორაში ანდრია პირველწოდებულს ადგილობრივი კერპები გაუნადგურებია. (ეს ცნობა მე-18 საუკუნეში სწავლულ მეცნიერთა კომისიას ჩაუმატებია "ქართლის ცხოვრებაში"). სოფელი ზადენ-გორა ადიგენის რაიონში მდებარეობს. ზუსტად იქ იყო ზადენის კერპი თუ მცხეთაში, გაურკვეველია. ყოველშემთხვევაში, წმინდა ნინოს მიერ განადგურებულ კერპებთა ჩამონთვალში ზადენის კერპი არ იხსენიება.

გაც და გაიმ აზოს აღუმართავს, ხოლო არმაზი - ფარნავაზს. მათი აღწერილობა ძალიან ემთხვევა ხეთის ღმერთებისას. დამზადებული არიან ლითონისგან, ფეხზე მდგომარენი, ხელში უპყრიათ გარკვეული ნივთები და ა.შ. რადგან დაახლოებით ერთი პერიოდისაა, შესაძლოა ზადენიც მათი მსგავსი ყოფილიყო.

ბოჩი - კერპი გამოსახული იყო შვიდი ხელით და ბიჭვინთაში იყო აღმართული. მას „ესხნეს შვიდნი ხელნი, რომლითაცა ხელმწიფებდა თვითეულთა ხელითა თვითეულთა უმაღლესთა მათ ყოველთა სხვათა მწვერვალთაგან, შვიდთა მწვერვალთა კავკასიისათა და თვითეულსა ხელსა მისსა აქვნდა თვითო ფერი ხელმწიფება მოფენად სარგებლობისა წყალობის, გინა რისხვისა“ /თეიმურაზ ბაგრატიონი/. ხელში არსებული "ხელმწიფება" ძალიან წააგავს ერთი მხრივ ხათი/ხეთი ღმერთების ხელში არსებულ "სიკეთეს" (ასე მოიხსენიება რაღაც, რაც კერპს ხელში ეჭირა), მეორე მხრივ შუმერულ "მე"-ს. "მე" - ეს იყო გარკვეული უფლებანი, ნიჭი, ძალა სხვადასხვა სფეროში და რომელსაც შუმერი ღმერთი ფლობდა, იგი შეიძლებოდა სხვისთვისაც გადაეცა. მაგალითად ძირითად ღვთაებრივ "მეებს" ფლობდა ანი. მან ინანას ასამდე "მე"გადასცა: უფლობა, გვირგვინი, სამეფო ტახტი, მწყემსობა, პროფესიები, ურთიერთობანი, სხვადასხვა მოვლენები და ა.შ.

ფასიანე - ერთ-ერთი კოლხური ტომის სახელწოდება ყოფილა. მსგავსი სახელით ქანდაკება მეორე საუკუნის ბერძენმა ისტორიკოსმა აღწერა. "ფაზისში რომ შედიხარ, მარცხნივ აღმართულია ქანდაკება ქალღმერთ ფასიანესი. გარეგნობით ის ჰგავს რეას, რადგან ხელში წიწილა უჭირავს, აგრეთვე მისი სავარძლის წინ წვანან ლომები და თვით ის ზის, როგორც ფიდიასის ქანდაკება ათენის"მეტროონში. /ფლავიუს არიანე, "მოგზაურობა შავი ზღვის გარშემო/

და ბოლოს, სრულიად უმსგავსო პირველყოფილური კაპუნია, თავისი ბავშვების ჩაკაპუნების უნარით, ძნელია რომელიმე "კულტურულ" ღმერთს მიამსგავსო. იგი მდებარეობდა ჭყონდიდში და გაანადგურა ანდრია პირველწოდებულმა.

ეს არის დაახლოებით თანამედროვე კერპები - ძვ. წ. მე-3 საუკუნიდან, ახ. წ. მე-4-მდე (ბოჩის გამოკლებით. ჯერ არ ვიცი მისი "ზეობის" ხანა).

ეს ძალიან სათუო სია შევქმენი, წყაროები არასანდოა და არასრულ ცნობებს შეიცავს.

პ.ს.
კაპუნიამ არსებობა განაგრძო წაჩხურაში.ახლა ბავშვები არ აჰყავთ,მაგრამ აკვანი ააქვთ და უშვილოები შესთხოვენ ღმერთს ბავშვს.არც ერთი ღმერთი არ მომკვდარა.ყველამ ქრისტიანობაში იპოვა ადგილი